زندگی نامه شیخ نجم الدین کبری
برای مشاهده زندگی نامه و اقدامات این عالم و صوفی بزرگ به ادامه مطلب مراجعه کنید.
شیخ نجم الدین کبری
نام احمدبن عمربن محمد خیوقی خوارزمی
کنیه ابوالجناب
القاب نجم الدین و طامةالکبری
معروف به شیخ نجم الدین کبری، شیخ ولی تراش
زمینه فعالیت عرفان و تصوّف
قرن ششم و هفتم هجری
زادروز ۵۴۰ هجری قمری
احمدبن عمر بن محمد خیوَقی خوارزمی ، ملقب به نجمالدین و طامةالکبری و مشهور به شیخ ولیتراش از صوفیان ایرانی سده ی ششم و هفتم هجری است. او خرقه اصل از عمار یاسر بدلیسی گرفتهاست. «او بعد از فراگیری مقدّمات علوم در آنجا، سال های بسیار به مسافرت پرداخت و نزد استادان زیادی علوم رسمی و متداول، به ویژه حدیث را فراگرفت و از مشایخ متعددی در طریقت بهره مند گردید. از استادان مهم وی یکی شیخ اسماعیل قصری(م.589) است که نزد وی به ریاضت و سلوک پرداخت و از او اجازه ی ارشاد گرفت و به خوارزم بازگشت»(1)
شاگردان و خلفای شیخ نجم الدین کبری از قبیل، شیخ فریدالدین عطار، باباکمال جندی، شیخ رضی الدین علی لالا، شیخ سعدالدین محمد حمویی، شیخ نجم الدین رازی، مجدالدین بغدادی و بهاء ولد از اعاظم طریقه کبراویه و بزرگان دیگر همه از شاگردان و مریدان این شیخ میباشند. نجمالدین در طول مدت عمر ۱۲ نفر را به مریدی پذیرفت که همگی از جمله مشایخ و اولیا شدند.(2)
شیخ نجمالدین در ۱۲۲۱ میلادی در حمله مغول به خوارزم به قتل رسیده و آرامگاه او در منطقه تاریخی «کهنه اورگنج» در استان «داش اغوز» در شمال ترکمنستان موجود است و یکی از مهمترین محل زیارت زائران محلی و خارجی ترکمنستان بهشمار میآید.
مرقد نجمالدین کبری و شاگردان نزدیک او در سده ۱۴ میلادی بنیانگذاری شده و معماران آن دوران مهارت خود را در تزئین منحصر به فرد سنگ قبر نجمالدین کبری به کار برده بودند.(2)
تألیفات
«از شیخ نجم الدین کبری تعداد مختصری تألیف برجای مانده است. آثار مهم وی در موضوعاتی است که بیشتر به تجزیه و تحلیل تجربه شهودی می پردازد؛ او در این آثار در مورد معانی مختلف خیال و شهود و مراتب تجلّی شهود(Luminous-Epiphany)-که برای عارف متجلّی می شود-، درجات مختلف تصوّر(conceptt) و خواطر که توجّه سالک إلی الله را جلب می کند، طبیعت و ارتباط لطائف انسان(3)،(Subtle Centerss)بحث کرده است. از مهمترین تألیفات شیخ نجم الدین کبری می توان به:
فوائح الجمال و فواتح الجلال(تصحیح با یک مقدمه ی جامع در مورد زندگی و آثار نویسنده توسّط فریتس مایر، ویسبادن، 1957)است.
الاصول العشرة و رساله الخائف الهائم من لومه اللائم(تصحیح ماریان موله همراه با رسائل کوچکتر دیگر تحت عنوان Traites mineurs, in Annales Islamologiques(Cario), iv,[1963],1-788).
علاوه بر این رسائل کوتاه، کبری تفسیری عرفانی بر قرآن را آغاز نمود که نتوانست آن را کامل کند امّا این کار، پس از مرگش ابتدا توسّط مریدش نجم الدین رازی و سپس توسّط یکی دیگر از مشایخ تصوّف یعنی علاءالدوله سمنانی ادامه یافت.
منابع
1-مقاله ی مندرج در پایگاه اینترنتی ماهنامه علمی و تخصّصی اطلاعات حکمت و معرفت: نجم الدّین کبری. حامد الگار، ترجمه و تحقیق: جمشید جلالی شیجانی، با اندکی ویراست.
2-(۲٫۰و۲٫۱) خبرگزاری فارس: مجموعه تاریخی «کهنه اورگنج» کجاست.
3- در اصطلاح عرفا دل را گویند که به حقیقت، روح است: سجادی، سید جعفر، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، ص687؛ «بدان که آن لطیفه ای که قلب است از آن رو که لطیفه است از حالی به حالی دگرگون می شود». کبری، نجم الدین، فوائح الجمال و فواتح الجلال، تحقیق دکتر یوسف زیدان،ص 132
نجم الدین کبری | لغت نامه دهخدا
سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج ۷، ص ۲۷، مؤسسه امام صادق، قم، ۱۴۱۸ق.